سالمندی آغازی دیگر در زندگی است با کوله باری از تجربه
سالمندی دوران پختگی، ورزیدگی و زمان احساس بی نیازی است و
فرصت سیر به سوی کمال و رسیدگی به خویشتن. سالمندان، باور ارزش های وجودی خانواده
و جامعه هستند. در فرهنگ اسلامی و ایرانی، «پیری» نه به عنوان یک کلمه ناخوشایند،
بلکه به صورت «کمال،حکمت،خردمندی و فرزانگی » تلقی می شود. از این رو می تواند به
عنوان مرحله ای موثر و گرانقدر در زندگی به حساب آید.
این واقعیت را نیز باید پذیرفت، اغلب سخن از سالمندی مترادف
با ضعف و سستی تلقی می شود،که ناشی از محدودیت انسان در جنبه های فیزیکی می باشد.
با شناخت سیرتکاملی و علل پیری می توان تاحدی از ناتوانی ها پیشگیری نمود و در
نهایت «قدرت فکری» سالمند را با «توان جسمی» وی همراه نمود.
همانطور که می دانید، افزایش طول عمر انسان ها و اضافه شدن
جمعیت سالمندان یکی از دستاوردهای قرن ۲۱ بوده و سالخوردگی جمعیت پدیده ای است که
برخی جوامع بشری با آن روبرو شده و یا خواهند شد. سالمند شدن یک موفقیت است که باید به آن افتخار کرد زیرا شما با یاری
خداوند متعال در طول عمر بر خطرات، سختی ها و بیماری های بسیار فایق آمده اید تا
به این دوره برسید.
در فرهنگ ما همواره پیرشدن دعای خیری است که بدرقه راه کودکان می باشد.در
کشور ما مانند بسیاری از کشورهای جهان به دلیل بهبود شرایط بهداشتی، متوسط طول عمر
افراد بالا رفته و تعداد سالمندان افزایش یافته است بطوری که در حال حاضر 8/7 درصد
جامعه را سالمندان تشکیل می دهند که این رقم مرتب در حال افزایش است . بنابراین
لازم است همه افراد به نحوی زندگی کنند که در آینده سالمندی سالمی داشته باشند و
بتوانند در زمینه های اجتماعی و اقتصادی جامعه خود فعال باشند .
بنابراین سالخوردگی جمعیت در واقع یک موفقیت بهداشتی است که
در صورت عدم برنامه ریزی مناسب، به یک چالش بزرگ تبدیل خواهد شد.
بر اساس منابع علمی جمعیتی، زمانی که ۸ درصد جمعیت را افراد
۶۵ سال و بالاتر و یا ۱۲ درصد جمعیت را افراد ۶۰ سال و بالاتر تشکیل دهند، پدیده
سالمندی استقرار می یابد. این روند تغییرات جمعیت سالمندان در ایران نیز سیر صعودی
طی می کند به طوری که پیش بینی می شود تا سال ۱۴۲۹جمعیت سالمندان کشور به ۶۲/۲۴
درصد برسد.
از آنجایی که با افزایش جمعیت سالخورده، شیوع بیماری های
مزمن نیز افزایش می یابد،در اکثر کشورهای توسعه یافته،سیستم درمانی برای درمان
بیماری ها از مداخله های پیشگیری و نظارت درمانی استفاده می کنند که دارای ابعاد
سه گانه «پزشک،بیمار و محیط» می باشد.
اقدامات پیشگیرانه در سالمندان بر اساس زمان مداخله به سه
سطح تقسیم می گردد:
۱- پیشگیری
اولیه: مشتمل بر اقدامات مثبتی است که سبک ناسالم زندگی را تغییر داده و مانع حضور
عوامل خطر ساز می شود. این سیاست شامل کاربرد توصیه های معمول در زمینه
«تغذیه،ورزش،مصرف دخانیات و الکل و مواد مخدر» می باشد. همچنین مراقبت های بهداشتی
پیشگیرانه از دهان و دندان و ایمن سازی را برای پرهیز از ابتلا به بیماری های
عفونی شامل می شود. (مانند آموزش، مشاوره، واکسیناسیون)
۲- پیشگیری
ثانویه: بسیاری از سالمندان دارای بیماری خفیف یا عوامل خطر قابل شناخت بیماری
مزمن یا ناتوانی زودرس می باشند. در این نوع پیشگیری با شناسایی عوامل خطر و
غربالگری و تشخیص و درمان زودهنگام بیماری ها، عوامل خطر را سریع تشخیص داده و
برای آن ها اقدامات مناسب و خاص انجام می گیرد. این اقدامات زودهنگام بر مرگ و
ناتوانی تاثیر می گذارد و مانع پیشروی بیماری می گردد.
۳- پیشگیری
ثالثیه: بسیاری از سالمندان دارای یک بیماری مزمن می باشند. در این سطح پیشگیری،
هدف حفظ عملکرد جسمی،روانی و اجتماعی سالمند تا بیشترین زمان ممکن و با کیفیت
مناسب است. این سیاست شامل جلوگیری از وقوع مجدد حمله حاد بیماری با کمک دارو یا
تغییرات سبک زندگی و کمک های توانبخشی است. ( توانبخشی و ارتقای کیفیت زندگی
سالمند)
مراقبت ها و پیشگیری ها:
اگرچه تغییرات ناشی از پیری اجتناب پذیر است اما نمی توان
از بسیاری از آنها تا حدودی پیشگیری نمود یا وقوع آن را به تعویق انداخت بدین جهت
لازم است سالمندان را به رعایت موارد ذیل تشویق نمائید :
۱- انجام
برنامه های ورزشی منظم به ویژه پیاده روی و استفاده از کفش های پاشنه کوتاه، با کف
غیر لغزنده
۲- رژیم
غذایی مناسب ( کم نمک و کم چربی ) و خوردن غذا در وعده های زیاد و حجم کم
۳- مصرف
کافی مایعات (حداقل ۸-۶ لیوان در روز(
۴- استفاده
از عینک آفتابی در مقابل نور خورشید
۵- کنترل
منظم وزن و فشارخون
۶- عدم
استعمال دخانیات
۷- داشتن
دوره های کوتاه استراحت در فعالیت های طولانی
۸- رعایت
بهداشت دهان و دندان
9- تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده به آهستگی
۱0- داشتن
الگوی خواب منظم
۱1- استفاده
از مرطوب کننده و ضد آفتاب
از آنجائیکه رعایت اصول تغذیه صحیح در دوران سالمندی تاثیر
به سزایی در روند سالم پیر شدن دارد، پژوهشها نشان داده است، سالمندانی که عمر
بیشتری می کنند دارای خصوصیات زیر هستند :
Ø
هر روز به طور مرتب صبحانه می خورند .
Ø
در هر وعده حجم غذایی کافی مصرف می کنند .
Ø
-نوسانات
وزنشان کمتراست (همواره وزن مطلوب دارند) .
Ø
میوه و سبزی در برنامه غذایی روزانه آنها وجود دارد .
Ø
چربی و مواد غذایی کمتری مصرف می کنند .
Ø
از مصرف نمک و مواد غذایی شور به مقدار زیاد خودداری می
کنند .
برنامه غذایی دوران سالمندی شامل طیف متنوعی از مواد غذایی
است . به گونه ای که بتواند حدود ۳۰ درصد کالری را از چربی ها، ۱۵ درصد از
پروتئینها، ۵۵ درصد از کربوهیدراتها (عمدتاً کربوهیدراتهای مرکب ) تأمین کند . به
علاوه توصیه می شود چربی های غیر اشباع ترجیحا از منابع گیاهی تامین شود.
مرور کلی :
رژیم غذایی سالمندان باید حاوی مواد غذایی غنی از ویتامین ها، املاح و به
ویژه کلسیم و آهن باشد. لذا مصرف شیر و لبنیات، سبزی ها و میوه ها و گوشت توصیه می
شود.تعداد دفعات غذا باید حداقل روزی 5 وعده و مقدار غذا در هر وعده کم باشد.در
سالمندانی که جویدن برای آنها مشکل است،مصرف غذاهای نرم مانند پوره،گوشت های نرم ،
سوپ، آش هایی که حبوبات زیاد ندارند توصیه می شود.غذاهای چرب و سرخ، سس مایونز تا
حد امکان کمتر مصرف شود.مصرف تخم مرغ به سه عدد در هفته محدود شود. برای جلوگیری
از کم آب شدن بدن روزانه حداقل 8-6 لیوان مایعات ترجیحا آب بنوشند .
استفاده از عینک آفتابی در مقابل نور خورشید، کنترل منظم
وزن و فشارخون، عدم استعمال دخانیات، داشتن دوره های کوتاه استراحت در فعالیت های
طولانی، رعایت بهداشت دهان و دندان، داشتن
الگوی خواب منظم، استفاده از مرطوب کننده و ضد آفتاب را فراموش نکنند.
تهیه شده
در واحد سلامت خانواده
مرکز
بهداشت شهرستان سرپلذهاب