مسئول بهداشت روان شهرستان:خانم افاق پرنا کارشناس بهداشت روان بالینی
برنامه کشوری بهداشت روان :
برنامه کشوری ادغام بهداشت روان در مراقبتهای بهداشتی اولیه
بیماریهای روانی یکی از بیماریهای شایع در عصرکنونی است ، سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند این افراد نیاز مند ترین انسانها هستند در برنامه های توسعه اجتماعی اقتصادی کشورهای جهان سوم ، بهداشت در پایین ترین اولویتها قرار دارد نکته قابل توجه این است که اکثر این موارد در کشورهای در حال توسعه دیده می شود ، جایی که شیوع این بیماریها در حال افزایش و مراقبت و درمان آنها امری مشکل به حساب می آید.
هر چنددر زمینه شیوع و میزان ابتلا به بیماریهای روانی در ایران آمار دقیقی در دست نمی باشد و تا کنون بررسی همه گیر شناسی جامعی در سطح کشور انجام نگرفته است اما براساس مطالعات انجام شده حداقل جمعیتی در حدود 19 -11درصد از افراد بالغ کشور مبتلا به یکی از اختلالات روانی هستند و برآورد می شود 9-6 میلیون نفر در کشور ما به بنحوی نیاز مند خدمات بهداشت روان می باشند. این درحالی است که با وجود امکان پیشگیری و درمان اکثریت این افراد بدلیل عدم برنامه ریزی مناسب و کمبود نیروهای متخصص و امکانات و تجهیزات مورد نیاز از جمله تختهای بیمارستانی از دسترسی به حداقل خدمات بهداشتی روانی محروم می باشند ./
اهداف برنامه کشوری بهداشت روان:
هدف کلی :
فراهم آوردن خدمات اساسی بهداشت روان قابل دستیابی برای همه مردم به ویژه گروههای محروم و آسیب پذیر در مناطق روستایی کشور
اهداف اختصاصی :
1- شناسایی بموقع بیماران روانی – عصبی
2- کنترل ، درمان و پیگیری مناسب و مستمر بیماران
3- کاهش ضرر و زیان ناشی از بیماریهای روانی – عصبی در ابعاد فردی ، خانوادگی
4- افزایش آگاهی جامعه نسبت به اصول و مفاهیم بهداشت روان
5- تغییر و اصلاح نگرش افراد جامعه نسبت به بیماریهای روانی عصبی
استراتژی ها :
با توجه به وجود سیستم پویا و فراگیر شبکه های بهداشتی درمانی کشور ، استراتژی انتخاب شده جهت نیل به اهداف فوق الذکر ادغام بهداشت روانی در مراقبتهای بهداشتی اولیه می باشد که به این منظور ضمن سطح بندی خدمات و تعیین و تدوین متون آموزشی ارائه آموزشهای لازم به کارکنان بهداشتی در هر سطح ارائه خدمات ، از تمامی عناصر و سطوح شبکه در اجرای برنامه با توجه به وظایف هر یک از سطوح به شرح زیر استفاده شده است :
1- خانه بهداشت:
- آموزش بهداشت روانی به مردم ، بیماران و خانواده آنان
- شناسایی ( بیمار یابی ) افراد مشکوک به بیماری روانی
- ارجاع موارد شناسایی شده به پزشک مرکز بهداشتی درمانی
- پیگیری دستورات داده شده از طرف پزشک مرکز بهداشتی درمانی
- گزارش دهی فعالیتهای انجام شده به مرکز بهداشتی درمانی
2- مرکز بهداشتی درمانی روستایی :
- تشخیص و درمان بیماران ارجاعی از خانه بهداشت
- ارائه پسخوراند لازم در مورد پیگیری و مراقبت از بیماران
- سرپرستی و نظارت برفعالیتهای خانه بهداشت
- ارجاع موارد پیچیده و مشکل به سطح بالاتر
- جمع آوری و کنترل گزارشات خانه بهداشت
3 - پلی کلینیک بیمارستان عمومی ( سطح تخصصی شهرستان )
- آموزش و با آموزی پزشکان عمومی مراکز بهداشتی درمانی
- تشخیص و درمان بیماران ارجاعی از مرکز و ارائه خدمات سرپائی و بستری کوتاه مدت
- ارائه پسخوراند لازم در خصوص تداوم درمان به مراکز بهداشتی درمانی
- نظارت بر فعالیتهای پزشکان مراکز
- ارجاع موارد پیچیده و مشکل به سطح تخصصی استان
4 - مرکز روان پزشکی (سطح تخصصی دانشگاهی استان )
- نطارت و سرپرستی سطوح مختلف ارائه خدمات در استان
- ارائه خدمات سرپائی و بستری بیماران ارجاعی از سطح تخصصی شهرستانها
- انجام آزمون های روانی و ارائه خدمات مشاوره ای و روان درمانی
- ارائه پسخوراند لازم به سطح تخصصی شهرستانها
- برنامه ریزی آموزشی و باز آموزی جهت سطوح ارائه خدمات
- انجام پژوهش های کاربردی در نظام بهداشتی
عملکرد برنامه :
مراحل اجرایی این برنامه از سال 1367 در دو منطقه پایلوت ( شهرضا و شهرکرد ) شروع شد.
پس از اجرای موفق برنامه در دو منطقه فوق و نتایج مفید و موثر حاصل از آن، ضمن برنامه ریزی تفصیلی تشکیل جلسات کمیته کشوری بهداشت روانی و کمیته بهداشت روان استانی و برگزاری کارگاهها و جلسات آموزشی و باز آموزی این برنامه بتدریج در کلیه استانها کشور به مورد اجرا درآمده است. در حال حاضر در استان کرمانشاه مناطق روستایی 13 شهرستان بجز شهرستان ثلاث تحت پوشش برنامه می باشد ./
برنامه پیشگیری از خودکشی:
اهداف برنامه :
هدف کلی :
· فراهم آوردن خدمات بهداشت روان و قابل دستیابی برای افرادی که قصد اقدام خود کشی داشته و یا اقدام نموده اند
· کاهش موارد اقدام به خودکشی و کاهش مرگ ومیر ناشی از آن
اهداف اختصاصی :
· افزایش آگاهیها ی لازم در گروههای هدف
· شناسایی به هنگام افراد در معرض خطر
· کاهش ضرر های ناشی از اقدام موفق در خانواده ها
· پایین آوردن نرخ بروز خودکشی در مناطقی که میزان بروز بالایی دارند
برنامه ها وسطوح مراقبت :
1- خانه بهداشت
· شناسایی به موقع افرادی که درمعرض خطر هستند
· ارجاع به موقع افرادی که در معرض خطر اقدام به خود کشی و افرادی که اقدام آنها منجر به فوت شده است
· پیگیری برنامه های درمانی
· آموزش انفرادی به افراد کلیدی خانواده ها
· گزارش دهی منظم
· اطلاعات مربوط به برنامه بصورت محرمانه نگهداری شود
2- مرکز بهداشتی درمانی روستایی :
· پذیرش موراد ارجاعی و درمان آنان
· پیگیری برنامه درمانی
· ارائه پسخوراند به خانه بهداشت
· ارجاع فوری به مرکز تخصصی
· ارائه گزارش
· اطلاعات مربوط به برنامه بصورت محرمانه نگهداری شود .
3 - مرکز بهداشت شهرستان :
گزارشات مربوط به واحد های زیر نظر مرکز بهداشت شهرستان به این مرکز و پس از جمع بندی و رفع نقص به مرکز بهداشت استان ارسال خواهد گردید .
4 - مرکز بهداشت استان :
برنامه پیشگیری از سوء مصرف مواد :
هدف کلی :
کاهش میزان سوء مصرف ، وابستگی به مواد و کاهش آسیب ناشی از مصرف مواد با استفاده از امکانات شبکه بهداشت و درمان
اهداف اختصاصی :
· تعیین مقادیر شاخصهای اپیدمیولوژیک سوءمصرف مواد در پایان طرح (2 سال پس از شروع مداخله )
· افزایش آگاهی و ارتقاء نگرش سیساستگزاران و تصمیم گیران از حد پایه به میزان 30%در پایان طرح
· افزایش آگاهی و ارتقاء نگرش توده مردم از حد پایه به میزان 30% در پایان طرح
· افزایش آگاهی و ارتقاء نگرش خانواده معتادان خود معرف از حد پایه به میزان 60%در پایان طرح
· افزایش آگاهی و ارتقاء نگرش کارکنان بهداشت و درمان از حد پایه به میزان 50 % در پایان طرح
· درمان 60%معتادان خود معرف توسط پزشکان عمومی آموزش دیده در بخش دولتی و خصوصی
· درمان 90% معتادان خود معرف ارجاع شده از سوی پزشکان عمومی به مراکز سرپایی تخصصی
برنامه ها و سطو ح مراقبت :
1- خانه بهداشت :
· کسب آگاهی ا زمواد مورد مصرف و روشهای استفاده از آن در معتادان داوطلب ترک در صورت مراجعه مستقیم
· تشویق و ترغیب افراد معتمد برای همکاری و حمایت از برنامه
· پیگیری روند ترک و مراقبت از فرد پس از ترک به منظور تلاش برای جلوگیری از عود
· آموزش چهره به چهره انفرادی یا گروهی به جمعیت تحت پوشش با تاکید روی گروههای در معرض خطر
· اعلام نشانی مراکز بهداشتی درمانی و ارجاع جهت درمان معتادین خود معر ف
· برقراری ارتباط با خانواده های معتادین خود معرف و آموزش آنان
· ارائه اقدامات بصورت ماهانه به مراکز بهداشتی درمانی روستایی مطابق با فرم مربوطه
2- مرکز بهداشتی درمانی روستایی:
· پذیرش معتادین خود معرف جهت مشاوره و درمان و آموزش کاهش آسیب
· تحویل کاندوم به معتادان تزریقی
· آموزش عمومی معتمدین محل ، معلمین مدارس ، محصلین مدارس در مقاطع مختلف و خانواده ها جهت کسب حمایت و همکاری
· آموزش و سرپرستی برنامه در خانه های بهداشت تحت پوشش
· ارجاع به سطح بالاتر
· دریافت گزارش از خانه های بهداشت ،تجزیه و تحلیل اولیه و ارسال آنها به مرکز بهداشت شهرستان مطابق فرم مربوطه
3- مرکز بهداشت شهرستان :
· راهبری ادغام پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد در شبکه بهداشتی شهرستان
· پایش و ارزشیابی آن
· جمع بندی نتایج آماری و تحلیل آنها
· برنامه ریزی دوره های آموزشی برای پزشکان مراکز بهداشتی درمانی ، کاردانها و بهورزان و ارزیابی میزان تاثیر این دوره ها بر اطلاعات هر یک از گروههای فوق
· برگزاری دوره های آموزشی برای افراد در معرض خطر
· همکاری در اجرای برنامه های پژوهشی
· ارسال گزارش ماهانه به مرکز بهداشت استان
4 - مرکز بهداشت استان :
· راهبری ادغام پیشگیری و درمان مصرف مواد در شبکه بهداشتی استان و پایش و ارزشیابی آن
· جمع بندی نتایج آماری و تحلیل آنها
· برنامه ریزی دوره های آموزشی برای پزشکان - کارشناسان و کاردانها و بهورزان و ارزیابی میزان تاثیر این دوره ها بر اطلاعات هر یک از گروههای فوق
· ایجاد هماهنگی بین بخشی بخصوص در سطح دوم و سوم ارجاع
· ارسال گزارش ماهانه به دفتر سلامت روانی -اجتماعی و مدارس
قرارداده ،وپس ازرفع نواقص به دفتر سلامت روانی ، اجتماعی و مدارس ارسال می دارد .