سلامت کودکان
برنامه کودکان جزو اصولی ترینبرنامه های بهداشتی بوده و هدف آن تامین ، حفظ وارتقاء سطح سلامت کودکان ، کاهش بار بیماریها ومیزان مرگ ومیر و بهبود تغذیه آنان از طریق ارائهخدمات بهداشتی درمانی است .
 
گروه هدف این برنامه :
کودکان زیر 8 سال ساکن درکشور اعم ازایرانی و غیرایرانی است .
 
ارائه دهندگان خدمت :
بهورزان ، کاردانها ، کارشناسان مرتبط با برنامهکودکان و پزشکان جهت ارائه خدمات مشاوره ای وکلینیکی، نیروهای آموزش دیده مردمی ، رابطین بهداشتی جهت ارائه خدمات آموزشی است .
خدماتدربخشهای دولتی ، خصوصی و خیریه ارائه میگردد.
 
اجزاءبرنامه کودکان:
 مراقبت های ادغام یافته ناخوشیهای اطفال (مانا)
 مراقبت های ادغام یافته کودک سالم( wcc)
 ترویج تغذیه با شیرمادر.
 
تعریف اجزاء برنامه های کودکان:
 
 
1- مراقبتهای ادغام یافته ناخوشیهای اطفال (مانا) :
مانا برنامه های مختلف مراقبت کودکان را بایکدیگر ترکیب نموده و مهمترین و شایعترین علل مراجعهو مرگ و میر کودکان را دربرگرفته، تشخیص و درمانصحیح بیماریها را براساس نشانه های موجود امکان پذیرمیسازد. مانا حاوی اصول راهنما برای آموزش به مادراناست تا خانواده ها در بهبودی کودک خود مشارکت نمودهو با اجرای صحیح اقدامات پیشگیری از جمله تغذیه صحیحکودک، انجام به موقع واکسیناسیون و ... از ابتلا ویا شدت بیماری وی جلوگیری کنند. مانا یک استراتژیاست نه یک برنامه بطوریکه برنامه های موجود مراقبتاز کودکان زیر 5 سال را هماهنگ نموده و با اینهماهنگی ، کیفیت ارائه خدمات را افزایش داده و اثربخشی مراقبتها را بالا می برد و هزینه های خدمات راکاهش می دهد . راهنمای مراقبت ادغام یافته کودکبیماربرای دو سطح پزشک و غیر پزشک به اجرا در آمدهاست.
 
2 )مراقبت های ادغام یافته کودک سالم( wcc) :
برنامه مراقبتکودک سالم به د نبال یافتن راهی برای جدا کردن کودکانسالم از کودکان به ظاهر سالم یا مستعد بیماری است کههنوز نشانه های بیماری در آنها مستقر نشده است درحقیقت هدف این برنامه طراحی نظام غربالگری استانداردمراقبت کودکان صفر تا هشت سال و اجرای آن می باشد دربرنامه مراقبت کودک سالم 0تمام کودکان کمتر از هشتسال که به واحد بهداشتی آورده می شوند از نظر وضعیتعمومی ، تغذیه ، وزن ، قد ، دور سر،دهان و دندان،بینایی ، تکامل ، واکسیناسیون و مکمل هایدارویی،آزمایشات ارزیابی می شوند. اجزای مراقبت دربرنامه کودک سالم شامل موارد زیر است :
معاینه بالینی.
 تستهای آزمایشگاهی.
 آموزش ومشاوره.
 واکسیناسیون و مکملهای دارویی.
 پیشگیری از حوادث و سوانح.
 رابطه متقابل کودک ووالدین.
راهنمای مراقبت ادغام یافته کودک سالمبرای دو سطح پزشک و غیر پزشک به اجرا در آمده است.
 
3)برنامه ترویج تغذیه باشیرمادر :
یکی از چهار استراتژی اتخاذشده توسط یونیسف که به انقلاب سلامتی کودکان منجرشده است شیر مادر است. تغذیه با شیر مادر روش بینظیری برای تامین غذای مناسب جهت رشد و تکامل مطلوبشیرخواران است و یک بخش مکمل از فرآیند باروری بااثرات بسیار مهم برای سلامت مادران است .
به حاظ مزایای بی نظیر بهداشتی ،تغذیه ای ،ایمونولوژیکی ، روانی ، عاطفی و اقتصادی تغذیه باشیر مادر اولین گامهای این برنامه همزمان با نهضتجهانی ترویج تغذیه با شیرمادر برای اجرا در کشورمدون گرد ید
 
هدف کلی برنامه:
کاهش بار بیماریهای شایع درکودکان زیر 8 سال.
 
اهداف اختصاصی:
1- دستیابی به پوشش حداقل 16بار مراقبت در کودکان زیر 8 سال.
2- کاهش درصدابتلاء به سرفه و تنفس مشکل در کودکان بیمار زیر 5سال.
3 -دستیابی به افزایش میانگین سن قطع شیردهی.
4- افزایش درصد تغذیه انحصاری با شیر مادر تا6ماهگی.
استراتژیها:
1-آموزش واطلاع رسانی.
2- تقویت سیستمپیگیری.
3-تقویت سیستم ارجاع.
4 –حمایت.
5 -تقویت نظام بررسی و مراقبت اپیدمیولوژیک ومدیریت داده ها.
6- تقویت زیر ساخت های لا زم.
 
فعالیتهای برنامه کودکان :
 
1- تدوین برنامه عملیاتی سالیانهوارزشیابی آن
2 - پیگیری و جمع بندی گزارش عملکردواحد های تابعه وارسال به استان.
3- پیگیری و جمع بندی آمارهای مربوط به برنامه هاوکامپیوتری نمودن آن جهت بهره برداریهای لازم.
4- انجام و بهره برداری از نتایج طرحهای تحقیقاتی جهتاستفاده دربرنامه ریزیها.
5- تشکیل کمیته ترویج تغذیه با شیرمادر درشهرستان وبیمارستان.
6-برگزاری آزمون به منظور نیاز سنجیآموزشی کارکنان.
7- برگزاری دوره های آموزشی وبازآموزی ارائه دهندگان خدمات برنامه های کودکان.
8- آموزش عموم جامعه باتاکید برآموزش مادران ونمایندگان ادارات ، ارگانها و نیروهای مردمی درزمینهمراقبت اطفال.
9 - تشکیل هسته های آموزشی به تفکیکهر برنامه.
10- اخذ مجوز و امتیاز مربوطه ازمعاونت محترم آموزشی جهت برگزاری کارگاههای .
11- انجام فعالیتهای اطلاع رسانیوتبلیغاتی جهت آگاه سازی مردم وپرسنل.
12- پایش بیمارستان دوستدار کودک توسط اعضاء کمیتهبیمارستانی ضمن تحلیل نتایج ، طراحی مداخله و تهیه پسخوراند.
13- پایش خانه های بهداشت توسط مراکزبهداشتی درمانی ضمن تحلیل نتایج ، طراحی مداخله وتهیه پسخوراند.
14- نظارت کارشناسان ستادی شهرستان برواحدهای محیطی وطراحی و اجرای مداخلات وتهیه پسخوراند
15- ارزیابی مجدد بیمارستاندوستدار کودک توسط کمیته استانی و دانشگاهی ترویجتغذیه باشیرمادر ورود نتایج پایشها ونظارتها در نرمافزار توسط کارشناسان ستادی شهرستان Access
16- ورود نتایج پایشها ونظارتها در نرمافزار access توسط کارشناسان ستادی شهرستان.
17- ابلاغ دستورالعملهای علمی – اجرایی مربوط به برنامه به ,واحدهای تابعه ضمننظارت براجراء.
18- تدارک و تخصیص تجهیزات موردنیاز جهت ارائه خدمات درکلیه واحدهای ارائه دهندهخدمات.
19- ارائه خدمات مراقبتی بیمارستانهایدوستدار کودک درمراکز بهداشتی درمانی – پایگاههای بهداشتی وخانه های بهداشت مطابق پروتکل ها یاستاندارد ارائه خدمات.
20- تشکیل جلسات هماهنگیبا واحدهای مرتبط درون ، بین و برون بخشی.
21- برآورد و نظارت بر توزیع داروهای مورد نیاز برنامه کودکان.
22- جلب مشارکت سایر بخش ها در سطوح مختلف
 
دستاوردهای کلی برنامه کودکان :
 
1- کاهش میزان مرگ و میرنوزادان و کودکان زیر 6 سال
2- بهبود وضعیت تغذیه انحصاری با شیرمادر و تداوم آن تا 2 سالگی
3- بهبود سیستم بهداشت ( تجهیزات ، داروها ، آمارها ، اطلاعات و .... )
4 -اجرای سیستم پایش و ارزشیابی.
5- تشکیل هسته آموزشی شهرستان.
6- جمع آوری اطلاعات مربوط به مرگ و میر نوزادان و کودکان.
7- ارتقائ مهارت کارکنان
8- تقویت پیگیری مراقبت اطفال باهمکاری رابطین بهداشتی
9-ارتقاء وضعیت آموزشهای برون بخشی
10- افزایش درصد پوشش استفاده از شیرمادرو مراقبت اطفال.
 11- بهره گیری از برنامه پزشک خانواده جهت ارتقای کیفی برنامه کودکان.
12- بهبود عملکردخانواده وجامعه.
 
سیاستهای آینده برنامه کودکان :
 
1 -آموزش مداوم کارکنان بهداشتی درزمینه ارائه خدمات مشاوره ای،آموزش به مراجعین و ادامه روند بهبود عملکرد آنان.
2- آموزش عموم مردم و گروههای اختصاصی.
3- بهبود رفتار خانواده و جامعه در زمینه برنامه های کودکان.
4- ارتقاء وضعیت سیستم بهداشتی اعم ازسیستم دارویی – تجهیزات – ارجاع و ...
5- تقویت ارتباطات و جلب همکاری ادارات وا رگانهای دولتی ذیربط جهت تشریک مساعی در پیشبرد اهداف.
6- تقویت برنامه حمایت از مادران در دوران شیردهی در کلیه واحد های تابعه و نظارت بر اجرای آن درجامعه.
7- اجرای دستورالعمل 7 اقدام برای مراقبت نوزادان درزایشگاه و بیمارستان.
8-فزایش پوشش ارائه خدمات در مناطق نیازمند.
9- ازرشیابی فعالیتهای انجام شده.
 
سوابق برنامه مراقبت کودکان در ایران :
 
دردفتر سلامت خانواده و جمعیت برنامه های کنترل بیماریهای اسهالی از سال 1363 و حاد تنفسی ازسال 1368 و ترویج تغذیه باشیرمادر از سال 70 به اجرا در آمده است از سال 1376 با شکل گیری اداره کودکان برنامه های فوق به علاوه برنامه نوزادان بعنوان زیر مجموعه اداره کودکان اجرا میشود که همزمان با کشور ، برنامه های فوق در استان نیز به اجرا درآمده است .
علیرغم اجرای برنامه کودکان طی سالهای متمادی ، هنوز تا رسیدن به میزانهای مطلوب سلامت کودکان ، فاصله بسیار است . اغلب کودکان زیر 5سال دارای علائم و نشانه های چند بیماری با هم هستندوتصمیم گیری برای درمان بیماری آنان بسیار دشوار است ویا برخی وقتی مراجعه می کنند که بیماری آنان پیشرفت کرده است . بسیاری ازمادران روش صحیح تغذیه کودک خودرا نمی دانند . بعلاوه کارکنان بهداشتی شاغل در شبکه های بهداشت و درمان کشور درخصوص تشخیص و درمان بیماریهای شایع دوران کودکی همچون بیماریهای اسهالی، عفونتهای حاد تنفسی و تغذیه کودکان دارای تجربه ودانش کافی اند اما به دلایلی چند کیفیت خدمات تا حدمطلوب فاصله داشت از جمله :
اغلب آنان درزمینه استفاده از راهنماهای اختصاصی واستاندارد جداگانه درهر مورد آموزش دیده اند ، لیکن هریک از این راهنماها به شکلی بیمارگر به بیماری کودک می نگریست و ابزار مناسبی برای مراقبت از کودک مبتلا به یک بیماری و یا چند بیماری را دراختیار کارکنان نمیگذاشت . از سوی دیگر ارتباطات زمینه ای واصلی بین حالتهای مختلف بیماریها در راهنماها نیامده بودوغالباً از دیده پنهان می ماند ، مثلاً اسهالهای مکرر سبب سوء تغذیه می شد و سوء تغذیه راتشدید میکرد . همچنین دستورالعملهای استاندارد برای تشخیص ودرمان بیماریهای شایع دوران کودکی فاقد نشانه های خطر برای همه موارد بودند که این امر سبب نادیده گرفتن بیماریهای وخیم می شد .
مطالعات متعددنشان داده است که با ارتقاء کیفیت خدمات بهداشتی ومشارکت بیشتر خانواده ها میتوان سطح سلامت کودکان راارتقاء داده واز میزان مرگ ومیر آنان کاست به اینمنظور استراتژی های جدیدی تحت عنوان مراقبتهای ادغام یافته ناخوشی های اطفال ( مانا )ومراقبتهای ادغام یافته کودک سالم توسط اداره کودکان وزارت بهداشت مطرح شد که برنامه های مختلف را با یکدیگر ترکیب نموده ومهمترین و شایعترین علل مراجعه و مرگ ومیرکودکان را دربرگرفته ، تشخیص و درمان صحیح بیماریهارا براساس نشانه های موجود امکان پذیر می سازد .
بعلاوه برنامه کودکان حاوی اصول راهنما برای آموزش به مادران است تا خانواده ها در بهبود کودک خود مشارکت نموده وبااجرای صحیح اقدامات پیشگیری ازجمله تغذیه صحیح کودک ، انجام بموقع واکسیناسیون از ابتلاء و یاشدت بیماریهای وی وعلاوه بر درمان کلی وبهره جویی از فرصتهای از دست رفته برای ارائه خدمت پیشگیری اولیه ، خانواده ها را دردرمان کودک درمنزل درگیر می سازد تا زمینه های بیمارشدن کودک و یاغفلت ازنشانه های خطر درجریان بیماری را به حداقل برسانند .
لازم به ذکر است که استراتژی مانا از سال 1381بصورت پایلوت درشهرستان سنقر و درسال 1382 درکلیه شهرستانهای تابعه استان ( 12 شهرستان ) به اجراءدرآمده است . استراتژی کودک سالم نیز در سال 1384 درشهرستانهای سنقر و کنگاور و در سال 1386 در کلیه شهرستانهای تابعه و برنامه ترویج تغذیه با شیر مادراز سال 1372 به بعد در سطح استان اجرا گردیده است
برنامه سالمندان
 
 
بهبودشیوه زندگی سالم دردوره سالمندی
 
رسالت برنامه سلامت سالمندان
 رسالت این برنامه کاهش بار بیماریهای اولویتداروقابل پیشگیری سالمندان از طریق طراحی برنامه های بهداشتی درراستای تعهدهای ملی وبین المللی است.
 
گروه هدف این برنامه :
 کلیه سالمندان 60-69سال گروه هدف این برنامه هستند.که درسال 1389 باتوجه به اجرای برنامه تغذیه دربهبود شیوه زندگی سالم درسالمندی به ویژه گروه 60و65 ساله گروه هدف برنامه هستند.
ارائه دهندگان خدمت :
مربیان آموزش دیده درخصوص شیوه زندگی سالم در دوره سالمندی ( پرسنل رده میانی وبهورزان )
 
تعریف برنامه بهبود شیوه زندگی سالمدر دوره سالمندی:
دردوره سالمندی شخص ممکن است به دلیل محدویتهای مربوط به تغییرات پیری برای برآورده کردن نیازهای اساسی به کمک دیگران نیازداشته باشد. دراین راستا وافراد خانواده آنان امرمهمی است که میتواند بسیاری از مشکلات ناشی ازتغییرات پیری را کنترل ویا به تعویق انداخته وسلامتی سالمندان راحفظ نماید.
هدف کلی برنامه:
بهبود شیوه زندگی سالم دردوره سالمندی.
 
اهداف اختصاصی:
1- افزایش درصد مربیان آموزش دیده.
2- افزایش درصد سالمندان آموزش دیده درشهرستان .
3- افزایش درصدسالمندان دارای دانش ماندگار.
4- افزایش درصدسالمندان دارای رفتار نسبتا" پایدار
استراتژیها:
1-آموزش واطلاع رسانی.
2- تقویت سیستم پیگیری .
3- تقویت سیستم ارجاع.
4- حمایت.
5- تقویت نظامبررسی و مراقبت اپیدمیولوژیک و مدیریت داده ها.
6- تقویت زیر ساخت های لا زم.
 
فعالیتهای برنامه بهبود شیوه زندگی سالم در دوره سالمندی:
1- تدوین برنامه عملیاتی سالیانه وارزشیابی آن.
2- پیگیری و جمع بندی گزارش عملکرد واحدهای تابعه وارسال به استان.
3- پیگیری وجمع بندی آمارهای مربوط به برنامه ها وکامپیوترینمودن آن جهت بهره برداریهای لازم .
4- انجام وبهره برداری از نتایج طرحهای تحقیقاتی جهت استفاده دربرنامه ریزیها.
5- برگزاری آزمون به منظورنیاز سنجی آموزشی کارکنان.
6- برگزاری دوره های آموزشی و بازآموزی ارائه دهندگان خدمات برنامه های سالمندان.
7- آموزش عموم جامعه باتاکید برآموزش سالمندان وخانواده آنها نمایندگان ادارات ، ارگانها و نیروهای مردمی درزمینه مراقبت سالمندان .
8- تشکیل هسته های آموزشی به تفکیک هر برنامه.
9- انجام فعالیتهای اطلاع رسانی وتبلیغاتی جهت آگاه سازی مردم وپرسنل.
10- پایش خانه های بهداشت توسط مراکز بهداشتی درمانی ضمن تحلیل نتایج ، طراحی مداخله و تهیه پسخوراند.
11- نظارت کارشناسان ستادی شهرستان برواحدهای محیطی وطراحی واجرای مداخلات و تهیه پسخوراند.
12 - ورود نتایج پایشها ونظارتها در نرم افزار Excle توسط کارشناسان ستادی شهرستان.
13- ابلاغ دستورالعملهای علمی – اجرایی مربوط به برنامه به ,واحدهای تابعه ضمن نظارت براجرا.
14- تشکیل جلسات هماهنگی با واحدهای مرتبط درون ، بین و برونبخشی.
15-جلب مشارکت سایر بخش ها در سطوح مختلف
هبود تغذیه جامعه
 
                   کلیات برنامه
 
              پیشگیری و کنترل فقر آهن و کم خونی ناشی از آن (IDA )
 
                    پیشگیری و کنترل اختلالات ناشی از کمبود ید (IDD )
 
                    تغذیه گروهای آ سیب پذیر (مادر ، کودک ، سالمند )
 
                   ارتقاء فرهنگ و سواد تغذیه ای جامعه
 
                    تغذیه در بحران
 
                    ارتقاء سطح سلامت تغذیه ای دانش آموزان
 
                    دست اوردهای برنامه بهبود تغذیه استان
 
 
 
·         کلیات برنامه
 
معرفی برنامه:
 
            کمک به بهبود کیفیت زندگی و امنیت غذایی مردم از طریق ارتقاء سطح دسترسی فیزیکی، اقتصادی، افزایش سطح سواد و فرهنگ تغذیه ای و کاهش بار بیماری های غیر واگیر مرتبط با تغذیه که با استفاده از تمهیداتی از قبیل اطلاع رسانی و آموزش، مشارکت در تدوین سیاست های نوین در عرصه غذا و تغذیه، تحقیق و پایش و اقدامات پیشگیری و درمانی تحقق می یابد.
 
گروه های هدف برنامه:
 
             کلیه گروه های سنی مختلف با تاکید ویژه بر گروه های آسیب پذیر جامعه ، شامل کوکان زیر 6 سال، دختران نوجوان، مادران باردار و سالمندان
 
اهداف کلی برنامه بهبود تغذیه:
 
1-        کاهش شیوع سوء تغذیه پروتئین- انرژی در کودکان زیر 6 سال
 
2-       بهبود وضع تغذیه کودکان 6-3 ساله خانواده های نیازمند در مناطق محروم روستایی
 
3-       ارتقاء سطح سلامت تغذیه ای زنان باردار و شیرده
 
4-       ارتقاء سطح سلامت تغذیه ای دانش آموزان
 
5-       اصلاح الگوی تغذیه در رستوران ها و مراکز جمعی
 
6-       کاهش بار بیماری های مزمن مرتبط با تغذیه (چاقی- بیماری های قلبی عروقی و ...)
 
7-       ارتقاء فرهنگ و سواد تغذیه ای جامعه
 
8-       کاهش شیوع اختلالات ناشی از کمبود ید و گواتر
 
9-       پیشگیری و کنترل کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن
 
 
 
استراتژی های برنامه بهبود تغذیه:
 
1-       آموزش و اطلاع رسانی
 
2-       تقویت همکاری درون و بین بخشی
 
3-       حمایت
 
4-       بررسی وضعیت موجود
 
5-       مکمل یاری
 
6-       پایش و ارزشیابی
 
 
اهم فعالیت های برنامه بهبود تغذیه:
 
1-       برنامه ریزی عملیاتی شهرستانی
 
2-       آموزش جامعه از طریق برگزاری همایش ها
 
3-       آموزش کارکنان در رده های مختلف و ادارات
4-       پایش و نظارت
 
5-       اجرای برنامه های حمایتی مشارکتی بهبود تغذیه کودکان زیز 6 سال با همکاری سازمان بهزیستی و کمیته امداد استان
 
6-       اجرای برنامه پایش سالانه ید ادرار دانش آموزان 10- 8 ساله
7-       اجرای طرح های بررسی وضعیت شاخص های آنتروپوتومتریک کودکان زیر 6 سال   (3 مرحله ) ، شیوع گواتر ، شیوع تولد نوزاد کم وزن ، الگوی مصرف روغن ، بررسی الگوی مصرف ، وضعیت ریز مغذیها
 
8- جرای برنامه آموزش تغذیه و آهن یاری دختران دانش آموز
 
9- تدوین برنامه غذایی جهت مدارس شبانه روزی
 
10-   برگزاری کارگاه شهرستانی نقش تغذیه در شیوه زندگی سالم با همکاری اساتیدمحترم معاونت بهداشتی.
 
12- برگزاری کارگاه شهرستانی پایش و ارززشیابی اختلالات ناشی از کمبود ید با همکاری واحدبهداشت محیط.
13-اجرای طرح ارزیابی وضعیت نمکهای مصرفی در سطح خانوارها و اماکن
 
14- چاپ نشریات آموزشی
 
 
·         برنامه پیشگیری و کنترل فقر آهن و کم خونی ناشی از آن (IDA ):
 
1-       معرفی برنامه:
 
پیشگیری و کنترل کمبود آهن و کم خونی ناشی از فقر آن و اختلالات ناشی از آن در گروه های سنی مختلف . کمبود آهن در برنامه غذایی روزانه فرد و کم خونی ناشی از فقر آهن به عنوان شایع ترین مشکل تغذیه ای حال حاضر در کشور شناخته شده است. به این منظور، کنترل و پیشگیری از آن، از اهم برنامه های گروه تغذیه می باشد. آخرین بررسی کشوری انجام شده در سال 1380 بیانگر این واقعیت در گروه های سنی مختلف بود. در حال حاضر و در گروه های سنی مختلف و در سطح جامعه مداخلات جاری در حال اجرا می باشد.
 
این مداخلات بر اساس برنامه های کشوری مشتمل بر غنی سازی آرد مصرفی، دریافت مکمل در زنان باردار و کودکان، برنامه آموزش تغذیه و آهن یاری در دختران دبیرستانی و ارتقا سطح آگاهی کارکنان و جامعه می باشد.
 
 
 
2-       اهداف اختصاصی:
 
 
 
Ø       ارتقاء اگاهی و عملکرد کارکنان بهداشتی در زمینه کمبود آهن و روش های پیشگیری و کنترل کمبود اهن
 
Ø       ارتقاء آگاهی و عملکرد مادران در زمینه کمبود آهن و روشهای پیشگیری و کنترل کمبود آهن
 
Ø       افزایش پوشش برنامه غنی سازی آرد با آهن و اسید فولیک
 
Ø       برنامه آموزش تغذیه و آهن یاری دختران دانش آموز
 
 
·         برنامه پیشگیری و کنترل فقر آهن و کم خونی ناشی از آن (IDD ):
 
معرفی برنامه:
 
بر اساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال 2001 میلادی، حدود 000/000/600/1 نفر از جمعیت جهان در بیش از 130 کشور در معرض خطر اختلالات ناشی از کمبود ید (IDD= Iodin Deficiency Disorders ) قرار دادند.
 
کمبود ید باعث سقط، مرده زایی اختلالات حرکتی، اختلال رشئ، اختلالات شناختی، اختلالات روانی، کری و لالی، ضعف اسپاستیک، فلج شل و عامل اختلال در یادگیری کودک، سلامت زنان، کیفیت زندگی جوامع و تولیدات اقتصادی است. پیشگیری از اختلالات ناشی از کمبود ید با روش های ارزان به راحتی امکانپذیر است. یددار کردن نمک، موثرترین روش برای کنتارل و پیشگیری اختلالات ناشی از کمبود ید است.
 
با شناخت اهمیت پیشگیری از اختلالات ناشی از کمبود ید، اهمیت حذف این اختلالات به عنوان یک مشکل بهداشتی در سال 2000 در اجلاس سران کشورها برای کودکان در سازمان ملل، اجلاس جهانی بهداشت و کنفرانس جهانی تغذیه به عنوان هدف کشورهای حاضر مطرح شد. در سال 1993 سازمان جهانی بهداشت و یونیسف یددار کردن همگانی نمک (USI= Universal Salt Iodization) را به عنوان راهکار اصلی برای حذف اختلالات ناشی از کمبود ید پیشنهاد کردند.
 
از سال 1990 پیشرفت های چشمگیری در زمینه یددار کردن نمک در سراسر دنیا حاصل شده است و بسیاری از کشورها در حال حاضر در آستانه حذف اختلالات ناشی از کمبود ید هستند. در کشورهایی که به این مرحله رسیده اند، نکته مهم حفظ این دستاوردها برای همیشه است.
 
 
 
اهداف اختصاصی:
 
Ø       حفظ و ارتقاء پوشش مصرف نمک ید دار به نحوی که بیش از 90 درصد خانوارهای شهری و روستایی استان از نمک ید دار تصفیه شده استفاده نمایند
 
Ø       افزایش آگاهی و عملکرد خانوارها در زمینه اختلالات ناشی از کمبود ید و مصرف نمک ید دار تصفیه شده
 
Ø       افزایش آگاهی و عملکرد خانوارها در زمینه اختلالات ناشی از کمبود ید و مصرف نمک ید دار تصفیه شده
 
 
·        تغذیه گروهای آ سیب پذیر (مادر، کودک، سالمند )
 
معرفی برنامه:
 
Ø       این برنامه از زیر برنامه های زیر تشکیل شده است:
 
 
الف- برنامه مداخله ای مشارکتی- حمایتی بهبود تغذیه کودکان زیر 6 سال
 
            گزارش های موجود حاکی در کشور حاکی از آن است که سوء تغذیه (به صورت کم وزنی، لاغری و کوتاه قدی) در کودکان زیر 6 سال و کمبود ریز مغذی ها بویژه ید، آهن، کلسیم، روی، ویتامین A، D و B12 در افراد جامعه به عنوان یک مشکل عمده مطرح است. کمبود ریز مغذی ها با عوارض متعدد از جمله اختلال رشد جسمی و تکامل مغزی، کاهش بهره هوشی، کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی، افزایش موارد ابتلا به بیماری ها و پوکی استخوان و نهایتا" کاهش توانمندی های ذهنی و جسمی افراد، توسعه اجتماعی، اقتصادی مناطق و کشورها را به مخاطره می اندازد.
 
            به طور کلی 4 عامل اصلی در بروز سوء تغذیه کودکان نقش دارند که عبارتند از فقر، نبود مواد غذایی در محل، ناآگاهی های تغذیه ای و ابتلا به بیماری ها. بنابر این بهبود وضع تغذیه کودکان در گرو همکاری تنگاتنگ و هماهنگی کلیه بخش های توسعه و رفاه اجتماعی از جمله: بهداشت، آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی، نهضت سوادآموزی، کمیته امداد امام، بهزیستی، بازرگانی و وسایل ارتباط جمعی و .... می باشد.
 
با توجه به ماهیت چند بعدی سوء تغذیه کودکان، دفتر بهبود تغذیه جامعه معاونت سلامت وزارت بهداشت از سال 1375 تا 1378 با همکاری انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، یونیسف، وزارت کشاورزی، آموزش و پرورش، نهضت سوادآموزی، جهاد سازندگی، کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی طرح مشارکتی کاهش سوء تغذیه در کودکان مناطق روستایی سه شهرستان ایلام (استان ایلام)، بردسیر (استان کرمان) و برازجان (استان بوشهر) را به مورد اجرا گذاشت تا بر مبنای آن الگوی اجرایی مناسبی در مناطق مورد مداخله تا حدود 50% بود. در حال حاضر این برنامه به صورت یک طرح ادغام یافته با کمیته امداد و با دادن سبد غذایی مشخص به خانوارهای بی بضاعت دارای کودک مبتلا به اختلال روند رشد و تحت عنوان برنامه حمایتی تغذیه کودکان زیر 6 سال مبتلا به سوء تغذیه خانوارهای نیازمند در کلیه دانشگاه های کشور پس از پایلوت نمودن برنامه در شهرستان سوادکوه مازنداران از سال 1380، به اجرا درآمده است. هدف کلی این طرح، کاهش سوء تغذیه پروتئین- انرژی در کودکان زیر 6 سال می باشد.
ب- برنامه مداخلهای بهبود وضع تغذیه کودکان 6- 3 سال روستا مهدها (تامین یک وعده غذای گرم)
 
Ø       هدف کلی این برنامه بهبود وضع تغذیه کودکان 6- 3 ساله خانواده های نیازمند در مناطق روستایی می باشد.
 
با توجه به اینکه شرط لازم دستیابی به توانمندی های ذهنی و جسمی کودکان، مراقبت تغذیه ای از آنان است و مراقبت تغذیه ای در کودکان به ارتقای شاخص های رشد،؛ دریافت غذای سالم و مغذی و ایجاد باورها و عادات صحیح غذایی در کودکی و بزرگسالی منجر می شود. بنابر این ارتقای آگاهی، نگرش، بینش و عملکرد تغذیه ای مراقبین کودک در خانواده و مراقبین او در جامعه از عواملی اصلی تامین کننده مراقبت تغذیه ای است. همچنین کمک به بهبود تغذیه و آموزش کودکان زیر 6 سال نیازمند در مناطق روستایی امری ضروری است.
 
ت- برنامه های آموزشی در خصوص ارتقای آگاهی کارکنان و جامعه در زمینه تغذیه سالمندان
 
Ø       ارتقای آگاهی کارکنان بهداشتی درمانی در زمینه نقش تغذیه سالم در سلامت سالمندان
 
·         برنامه ارتقاء فرهنگ و سواد تغذیه ای جامعه:
 
هدف کلی:
 
Ø       ارتقای فرهنگ و سواد تغذیه ای به منظور بهبود تغذیه جامعه.
 
اصلاح شیوه زندگی یکی از راهکارهای اساسی برای پیشگیری از بیماری های غیرواگیر و پی آمدهای آن می باشد و اموزش مردم در زمینه رژیم غذایی مناسب، اولین قدم مثبت در راستای پیشگیری از بیماری های فوق است. گزارش سال 2002 سازمان جهانی بهداشت کشورها را برای طراحی مداخلات گسترده مبتنی بر جامعه در زمینه کاهش چربی غذا، افزایش فعالیت بدنی، مصرف بیشتر سبزی و میوه، کاهش مصرف نمک در غذاهای فراوری شده و کاهش مصرف دخانیات برانگیخته است. رژیم غذایی مناسب، ورزش و کاهش مصرف دخانیات مهمترین عاملی هستند که باید در برنامه های پیشگیری از بیماری های غیرواگیر مد نظر قرار گیرند.
 
اهداف اختصاصی:
 
1-       افزایش اگاهی های تغذیه ایی جامعه
 
2-       اصلاح عادات نامناسب غذایی و الگوی تغذیه جامعه
 
استراتژی ها:
 
1-       ظرفیت سازی و توانمند سازی جامعه از طریق آموزش
 
2-       برقراری ارتباط موثر چند بخشی
 
3-       پایش و ارزشیابی مداخلات آموزشی
 
 
·          تغذیه در بحران:
 
 
 
Ø       مقدمه:
 
بحران یک رویداد اسف بار است که باعث مرگ و میر، رنج و اندوه بیش از حد انسان و صدمات مادی بسیار زیاد می شود. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت پدیده های زیست محیطی ناگهانی هستند که از چنان شدتی برخوردار هستند که کمک رسانی خارجی را طلب می کنند یا باعث ایجاد نیاز مازاد بر ظرفیت پاسخ می گردد. بناباین همه قدم های ممکن باید برداشته شود تا رنج انسان ها از بلایا کاهش یابد و افراد آسیب دیده حق زندگی پرمنزلتی داشته باشند. در امداد رسانی پنج بخش کلیدی (آبرسانی- بهداشت محیط- تغذیه- کمک های غذایی- سرپناه و خدمات بهداشتی) مد نظر قرار می گیرند.
 
 
·         ارتقاء سطح سلامت تغذیه ای دانش آموزان:
 
معرفی برنامه:
 
توسعه و رشد کشورها بیش از هر چیز به نیروی انسانی ماهر و توانمند وابسته است. نسلی که توانمندی کار فکری و جسمی را داشته باشد. برای داشتن چنین نسلی بیش از هر چیز می بایست بر روی تغذیه صحیح دانش آموزان سرمایه گذاری کرد. بنابر این آموزش دانش اموزان با در نظر گرفتن حضور آنان در مدارس و نیز امکان دسترسی آسان به آنها فرصت مناسبی برای ایجاد فرهنگ   تغذیه ای صحیح و پیشگیری از کمبود ریز مغذی های شایع می باشد.
 
 اهداف اختصاصی:
 
Ø       افزایش آگاهی تغذ یه ای دانش آموزان به میزان 20 درصد وضعیت موجود
 
Ø       اصلاح عادات غذایی دانش آموزان از طریق آموزش
 
Ø       افزایش پوشش دختران دانش آموز تحت پوشش برنامه آهن یاری   
 
 
·